“Meesterschap is dan bereikt, wanneer men in de uitvoering noch mistast, noch aarzelt.” Het is misschien niet helemaal fair om met zo’n stelling als uitgangspunt een stripverhaal te recenseren, maar laat deze fraaie zinsnede nu net uit de koker van de illustere wijsgeer Friedrich Nietzsche komen, en dan wordt het plots wel erg toepasselijk om aan de hand ervan een strip over zijn leven te toetsen.
Het scenario werd geschreven door Michel Onfray, die initieel een film plande met de titel
‘L’innocence du devenir’. Dat ging uiteindelijk niet door. Toen tekenaar Maximilien Le Roy het script toevallig in handen kreeg, zag die er haast meteen een stripverhaal in, en zodra hij Onfrays fiat kreeg, begon hij aan de verstripping.
Le Roy tekent op zich goed, met een realistische, ietwat onvaste stijl. Bij het uitbeelden van Nietzsches vreselijke migraineaanvallen, trekt hij alle kleur- en tekenregisters open. De expressie die hij in die tekeningen weet te leggen, contrasteert fel met de overige scènes, die misschien net daardoor helaas een beetje saai aandoen. Voor sommige sleutelscènes is het jammer dat ze niet met wat meer vuur getekend zijn.
Onfray is zelf filosoof en een vooraanstaand Nietzsche-kenner. Voor een stevig academisch boek over hem ben je dan de droomauteur, voor een relatief kort stripverhaal ligt dat helaas anders. Gezien de beperkingen van het medium dien je in een stripbiografie aan de hand van flarden een betekenisvol beeld van een volledig leven te schetsen, en dat is niet makkelijk. Het is zaak om een goede balans te vinden tussen exemplarische anecdotes en de grote verhaallijn die ze moeten ondersteunen. Verre van vanzelfsprekend, maar dat het kan, bewees onder andere
Reinhard Kleist met zijn alom gesmaakte Johnny Cashbiografie.
Als het op slim schrappen aankomt, durven Onfray en Le Roy echter niet genoeg. Er wordt wel duchtig in Nietzsches leven gewied, maar dan vooral bìnnen bepaalde scènes. Het valt de auteurs blijkbaar zwaar om minder relevante stukken volledig weg te laten. Gevolg zijn nogal wat ultrakorte versies van wat waarschijnlijk betekenisvolle episodes waren in het leven van Nietzsche, maar die voor de niet-kenner bij een eerste lezing weinig steek houden. Vermoedelijk staat Onfrays uitgebreide kennis hem in de weg om wat vaker van zijn hart een steen te maken met het oog op de leesbaarheid. De daaruit volgende overvloed aan scènewissels breekt het vertelritme, zodat je pas in de laatste hoofdstukken helemaal meegetrokken wordt in het verhaal en de tragiek van Nietzsche ten volle begint te vatten.
Want dat Friedrich niet meteen een vrolijke Franz was, is een conclusie die je na lezing van
‘Vrijheid Scheppen’ wel moet trekken. De man verkondigde ideeën die haaks op de tijdsgeest stonden, en kon dan ook op weinig begrip rekenen. Na zijn dood werden aangepaste versies van zijn teksten misbruikt om de nazi-ideologie te vergoelijken.
Michel Onfray maakt er een zaak van om grondig te benadrukken dat Nietzsche geen antisemiet was, en probeert zo goed en zo kwaad als kan zijn belangrijkste ideeën over te brengen op de lezer. Noodgedwongen worden ze in stripvorm herleid tot enkele citaten, maar doordat ze nauwkeurig uitgekozen zijn, biedt dit boek toch een goede insteek in ’s mans oeuvre.
Om van een meesterwerk te spreken, wordt er evenwel zowel in het tekenwerk als in het scenario net te veel geaarzeld.
