Na een signeersessie in Mol hadden Marc Legendre en Charel Cambré even tijd om tijdens hun lunch te praten over hun Suske en Wiske interpretatie: Amoras. Het vijfde album ‘Wiske’ lag net in de winkels.
In tegenstelling tot de nieuwe Suske en Wiske-albums, hebben we het Vlaams gelaten zoals het was.
http://www.cuttingedge.be/sites/default/files/styles/carousel_medium/public/amoras1suske_top.jpg?itok=-rEPRhZZStripinfo: Waren jullie vroeger Sus&Wis lezers? Wat waren jullie favoriete albums en personages?Charel: Ik was zeker een Suske en Wiske-lezer. Ik weet dat ik vroeger een grote fan was van ‘De Texas-Rakkers’ en ook van de periode van ‘Tedere Tronica’ en ‘Apekermis’, de verhalen uit de jaren ’60. Ik vond dat hele toffe verhalen en vooral goed getekend in een eigen stijl.
http://users.telenet.be/pep/strips/SusWisVoorkaft1.jpgSI: Probeerde je dat zelf dan na te tekenen?Ik weet dat ik samen met mijn broer altijd die toren van personages op de achterkaft probeerden af te tekenen. Het is te zeggen, aftekenen deed ik niet veel, ik probeerde dat altijd zelf te tekenen.
http://users.telenet.be/pep/strips/SusWisVoorkaft2.jpgSI: En voor u Marc?Marc: Wij verslonden Suske en Wiske en mijn favoriete albums zijn wel iets ouder dan die bij Charel. Bijvoorbeeld ‘De Duistere Diamant’, dat is voor mij een old time favorite. Ja, dat album vind ik ongelofelijk goed, vooral die eerste strips, allez niet de allereerste, maar albums zoals ‘Het Rijmende Paard’ waren top.
Charel: Ja, dat is ook een erg goede, ook heel schoon getekend.
Marc: Inderdaad, die lijnen zijn wat zwaarder aangezet en wat ronder. Maar wij tekenden ook niks na, allez, toch geen Suske en Wiske.
SI: Voor de verschijning van Amoras moesten jullie blijkbaar verzwijgen dat jullie de auteurs waren. Waarom was dat?Charel: Ik denk dat ze in een keer groot wilden uitpakken met de dingen waar ze mee bezig waren en dus moest op voorhand alles strikt geheim worden gehouden. Ze hebben ons dan ook gevraagd om het niet rond te bazuinen. Thuis en tegenover mijn vrienden heb ik dat toch niet verzwegen, maar die zitten ook niet in de stripmiddens, dus dat waren ook niet de mensen die dat gingen verklappen of op Facebook zetten. Ik denk vooral dat ze in een keer met groot trompetgeschal naar buiten wilden komen.
Marc: Ik denk ook dat ze schrik hadden dat er veel kritiek ging komen en dat ze dan telkens moesten uitleggen waarom ze dat gedaan hebben en of de erven er wel mee akkoord waren, enz.
Charel: Op die manier konden ze ook alles in een keer aan de pers uitleggen in plaats van steeds met stukjes en brokjes een deel te lossen. Er werd een persvoorstelling georganiseerd in de Petrol in Antwerpen en toen werd pas alles aan de buitenwereld getoond.
http://www.michaelminneboo.nl/wp-content/uploads/wiske_vermist.jpgSI: Amoras kende een grote reclamecampagne en ook een groot succes. Denk je dat dat ook voor andere series mogelijk is?Charel: Ik denk dat dat wel zal helpen, maar dat na album 1 het vooral zal afhangen van de serie zelf. Ze zullen misschien album 1 aanschaffen uit curiositeit, maar als de lezers dan zien dat het niet hunne dada is, dan gaan ze dat toch niet meer kopen. Ik heb ook al strips gekocht waarvan ik dacht: dat lijkt keigoe. Maar als me dat niet bevalt, dan koop ik ook geen tweede album. Dat zullen dan alleen de echte verzamelaars zijn die dan absoluut die reeks compleet willen hebben, maar daar moet je het toch niet alleen van hebben.
http://3rd-strike.com/wp-content/uploads/2015/02/J.ROMSchaduw0-e1422931554728.jpgSI: Ik denk dat bijvoorbeeld de remake van Jerom het toch minder doet.Charel: Ja, dat verhaal doet de ronde maar echte cijfers hebben wij daar ook niet van. Dat zijn van die geruchten... Ik denk ook dat het iets minder is, maar Jerom is dan ook niet Suske en Wiske. Jerom is een bijfiguur en ik denk dat ze bij WPG (nvdr: de uitgever) ook wel ingeschat hebben dat die minder zou lopen dan Amoras, maar volgens mij zijn ze er wel tevreden mee.
SI: Charel, vind je het niet raar dat je nu een bestseller maakt voor een uitgeverij die je andere reeks 'Jump' stopzette?Charel: In het begin was ik wel een beetje in mijn eer gekrenkt, maar uiteindelijk denk ik dat dat het beste was wat met die reeks kon gebeuren. Ik denk niet dat WPG de juiste uitgever was voor ‘Jump’ omdat die reeks volgens mij moeilijk verkoopbaar is in deze tijd. Het is een strip voor een generatie die nu niet echt meer met strips bezig zijn. Het zat er ook aan te komen, ik had het al veel eerder verwacht als je naar de verkoopcijfers keek. Een 5000-tal exemplaren, welke uitgever kan daar nog van leven? Ik denk dat ze mij ook wel wat blij wilde houden en toen we met Amoras bezig waren, kreeg ik telefoon dat ze stopten met ‘Jump’. Ik zei: “Gullie zijn schoon mannen,” maar ik ben eigenlijk toch wel blij dat ik daar een beetje vanaf ben.
SI: Bij uitgeverij Strip2000, die nu 'Jump' uitgeeft, kunnen ze dan blijkbaar wel met kleiner oplages werken? Charel: Ja, ik heb er nog mijn twijfels over, maar het is een veel kleiner uitgeverij, misschien zal het voor hen dan toch winstgevend zijn, maar op langer termijn weet ik nog niet dat ik er mee zal doorgaan. Het blijft moeilijk.
http://users.telenet.be/pep/strips/SusWisToren.jpgSI: Willy Vandersteen heeft vastgelegd wat met zijn figuren mocht gebeuren, maar jullie mochten dat blijkbaar omzeilen. Zijn hier nooit vragen rond geweest? Is er al iets gecensureerd geweest in deze Amoras?Marc: We hebben eigenlijk niks omzeilt. (Charel lacht) Nee nee, dingen die vastliggen zijn bijvoorbeeld dat Suske en Wiske niet mogen trouwen, ze mogen elkaar niet kussen, Sidonie en Lambik mogen niet trouwen, zo van dat soort dinges. Maar voor de rest was Vandersteen zelf iemand die altijd op de actualiteit inspeelde, die tendensen en trends volgde en die op alles dat op dat moment hot was, insprong. Zoals De Apekermis, James Bond was toen hot en hup, Vandersteen deed er iets mee. En Merhottein heeft in zijn reeks van de Kiekeboes ook dingen ingebracht die veel eigentijdser zijn: er zit een hoerke bij, er komen drugs in voor. Het is ondenkbaar dat Merhottein zoiets zou doen en een mens zou zijn die dat allemaal aanvoelt en dat Vandersteen dat niet zou gedaan hebben. Dat die zich vastgehouden zou hebben aan: er mag geen ‘fuck’ gezegd worden. Dat is niet zo. Ik denk dat wij, Charel en ik, ons heel sterk gericht hebben op de oude Suske en Wiske-albums en daar de Lambik van gebruikt hebben, en daar de karakters gehaald hebben. Zodanig dat als we nu gaan signeren, we van de lezers horen: “ja, dat zijn de echte figuren”. Die ervaren dat niet als nieuwe personages die ver van de oorspronkelijke staan, integendeel, zij zien de echte Lambik, de echte Sus en Wis.
Charel: Ik denk ook dat wij nooit moeite hebben moeten doen om die figuren zo dicht bij hun oorsprong te brengen. Het komt waarschijnlijk omdat wij zoveel Suske en Wiske hebben gelezen, dat wij die laten acteren zoals vroeger. Dat blijven Suske en Wiske, ze zien er een beetje anders uit, maar hoe dat die spreken en onderling tegen elkaar doen, dat is nog hetzelfde. Wij kennen die wereld van Sus en Wis zo goed, omdat we er ook mee opgegroeid zijn.
Marc: Suske was een vechtersbaas en een straatjong. Die klopte eerst en ging dan eens babbelen. En dit is terug dat Suske. Door de omstandigheden op Amoras, er gebeuren daar zo’n verschrikkelijke dingen, dan is het wel normaal dat al dat Sidonie geprobeerd heeft om hem beschaafder te maken en hem op te voeden, verdwijnt. Als hij zijn vriendinneke verliest, dan is daar terug dat straatschoffie dat niet zegt ‘parbleu’ of ‘plopperdeplop’. Dan praat die zoals de jeugd vandaag. Vroeger zeiden ze ‘godverdomme’ en nu zeggen ze ‘fuck’. Maar dat is echt Suske, daarna is het figuurtje gepolijst, maar het eerste Suske dat was een straatjonk.
Charel: Ja, vroeger was Suske een straatvechtertje.
http://suskeenwiske.ophetwww.net/albums/verhalen/op_het_eiland_amoras/seefhoek1.gifSI: Seefhoek vooruit!Marc: Ja, en ik kom van de Seefhoek, ik ben daar groot geworden tussen die heel eerlijke mensen. En Suske is ook zo’n heel eerlijk jongetje. Dat zou niet juist zijn als hij zich zou afvragen: ik zou hier willen vloeken, maar mag dat wel? Dat gaat niet, dan zouden de mensen zich afvragen: wat zijn dat voor poesjenellen. Nu zeggen ze: “Suske en Wiske zijn terug tot leven gekomen.“ En dat is niet door ons, ze zijn niet tot leven gekomen, het zijn de oude Suske en Wiske van Willy Vandersteen.
SI: Er komt nu wel wat bloot en geweld in voor. Nooit last gehad van censuur vanuit de uitgeverij?Charel: Nee, heel weinig. Er zit er altijd wel ene tussen die zegt: “Vandersteen draait zich om in zijn graf”. Dat heb je altijd, maar dat is echt verwaarloosbaar. Dat zijn echt maar enkelingen.
Marc: Ja, en dat is bij de lezers. Dat is niet bij de erven Vandersteen of bij de uitgeverij.
Charel: Meestal Hollanders dan nog, die waarschijnlijk uit de bijbelgordel komen.
Marc: De erven zelf stimuleerden ons in het begin nog. Wij dachten zelf, zoals jij in het begin zei, dat zal niet mogen en dat zal Vandersteen in zijn testament gezet hebben. Maar de erven zeiden zelf: “ja maar nee, doe er iets mee, je hebt nu de kans om die figuren tot leven te wekken, maar maak er dan niet opnieuw de Rode Reeks van."
Charel: Ik denk dat dat ook een groot deel van het succes verklaart. Veel mensen zijn afgehaakt bij de Rode Reeks omdat ze te oud werden en die nu in Amoras terug de oude Suske en Wiske herkennen die ze vroeger lazen. Ik denk niet dat de makers van de Rode Reeks het nu gemakkelijk hebben. Welke doelgroep moeten ze bereiken? Meer de volwassenen of meer de kinderen?
http://i.ytimg.com/vi/mzx3AAa9cn0/maxresdefault.jpgSI: Wat denken jullie dat het lezerspubliek van Amoras is? De vroegere lezers?Charel: Ook heel wat jonge mensen hoor. Er wordt over gesproken dat er heel wat dingen in gebeuren die niet kunnen en dat spreekt die jonge gasten wel aan. Iets dat niet mag, of iets dat je niet mag lezen, dat wil je natuurlijk wel lezen.
Marc: Er zijn veel erger dingen te zien op tv.
Charel: Ja, maar Suske en Wiske zijn de laatste jaren wel heel braaf geworden en dat zorgt natuurlijk voor een groot verschil nu.
Marc: Het toffe is, dat merken wij, maar ook de uitgever, dat mensen die afgehaakt hadden en geen strips meer lazen, nu, via Amoras, toch terug de oude verhalen lezen of terug geïnteresseerd zijn geraakt in strips. Amoras maakt dus toch wel wat los bij de lezers.
Charel: Op beurzen en signeersessies kom je veel verzamelaars tegen, maar nu dus ook mensen die geen of weinig strips lezen. En dat is wel plezant om te horen dat ze dan nu toch terug een strip lezen. Met Jump hoorde ik alleen maar iets van fervente striplezers, maar nu is het publiek veel breder. Je ziet het ook aan verkoopcijfers, dat kan niet alleen van verzamelaars komen.
SI: Marc, blijkbaar voel je je in alle genres thuis. Maak je zelf een onderscheid tussen commercieel werk en meer auteursgericht werk?Marc: Nee. Dat gaat niet. Je kunt niet aan iets schrijven en zeggen: “Dit is commercieel en is minderwaardig of dit moet rapper af”. Nee, voor mij is dat allemaal ook dezelfde manier van werken. Het resultaat, bijvoorbeeld de Rode Ridder, dat past dan misschien in een commerciële reeks, maar ik ga op dezelfde manier te werk als bijvoorbeeld bij een graphic novel. Het verschil is natuurlijk wel de thema’s. In de Rode Ridder kan ik natuurlijk niet de thema’s kwijt die wel pasten bij 'Verder' of 'Wachten op een Eiland'. Maar die manier van werken, of de ernst, of hoe je het ook wilt noemen, dat is allemaal hetzelfde.
http://www.stripspeciaalzaak.be/beelden/DeCommentator/MarcelRouffa/Camping-Paraiso.jpgSI: Heb je ook al negatieve reacties gehad op Amoras?Marc: Dat was vooral in het begin.
Charel: Ja, reacties van 'Dit kan niet meer' of 'Dit zou Vandersteen nooit gewild hebben'. En dat komt dan van mensen die Vandersteen nooit gekend hebben. Ik denk dat de dochters toch wel beter weten wat hun vader zou gewild hebben dan iemand anders. Als Vandersteen er nog moest geweest zijn, dan had die waarschijnlijk zelf al lang met zo’n project begonnen.
Marc: Dat is zeker.
Charel: Het was geen mens die stilzat.
SI: Hoe is het voorstel tot stand gekomen? Ik heb ooit gehoord, Charel, dat jij in eerste instantie naar de Standaard bent gestapt?Charel: Het begint eigenlijk een jaar of zeven geleden met Ronald Grossey (nvdr: voormalige hoofdredacteur van het weekblad Suske en Wiske) die met het idee kwam om iets te doen met Jerommeke. Het zou een verhaal in drie albums worden dat zich afspeelde rond de tijd van het album ‘De Dolle Musketiers’. Omdat daar Jerom voor de eerste keer voorkomt en Ronald wilde dat verhaal vertellen vanuit verschillende standpunten. Ik vond dat een goed idee en wilde dat wel doen. Daar heb ik dan een hoop tekeningen voor gemaakt met de karakters ook op een andere manier getekend. We zijn dan naar de erven Vandersteen gestapt en die vonden dat in eerste instantie een goed idee. Wij dachten toen al dat het in kannen en kruiken was. Een week later moest ik dan naar de uitgeverij komen waar we hadden afgesproken met Leen Vandersteen en de toenmalige baas van de Standaard Uitgeverij, maar die was er niet. We werden ontvangen door Johan De Smet. Ook Leen was er niet en dat was al een domper op onze feestvreugde. Ik herinner me nog goed dat Johan zei: “A stroke of genius, een fantastisch idee!” Maar toen kwam de algemene directeur binnen, Johan De Koninck en die zei: “Ja maar je moet daar toch een beetje mee oppassen…” Allez, die temperde toch ook al ons enthousiasme. Enfin, ze gingen ons drie weken later iets laten weten. Nooit meer iets van gehoord. Een jaar later hebben ze dan gezegd, we gaan dat toch niet doen. Ik had die tekeningen nog allemaal liggen en een paar jaar later ben ik er nog eens over begonnen tegen Johan De Smet en ik ben dan Leen Vandersteen nog eens tegengekomen op de boekenbeurs en zo is dat terug in gang geschoten. Johan De Smet heeft zich er dan volop achter gezet en zo is dat dan toch in een stroomversnelling geraakt. Ik denk dat de tijd toen ook rijp was om iets anders te doen . Ik heb dan nog meer tekeningen gemaakt maar we moesten dan nog een scenarist hebben. Ik was met Marc al bezig voor wat projectjes en ik heb hem dan voorgesteld als de perfecte schrijver omdat hij de reeks goed kende. Dan is het allemaal snel gegaan.
http://suskeenwiske.ophetwww.net/albums/verhalen/de_dolle_musketiers/musketiers-cambre-kl.jpgSI: Jij hebt er niet moeten over nadenken, Marc?Marc: Nee, als hij er mee afkwam dacht ik eerst dat het voor te lachen was omdat hij wel regelmatig van die grappige mails stuurt. Je kunt ook niet zeggen dat het een droom was die uitkwam, omdat ik er nooit mee rekening had gehouden dat dat mogelijk was. Maar toen ik door had dat het serieus was, heb ik meteen toegezegd. We moesten dan wel onmiddellijk voor 8 of 9 albums het verhaal schrijven omdat ze dan konden zien hoe het verhaal verliep en waar we naar toe wilden. Dat was dus wel veel werk en als het dan nog zou afgekeurd worden, dan heb je wel 9 albums geschreven die niet gebruikt worden. Maar ik wilde dat wel doen omdat het ons zo plezant leek, ook al dachten we dat het misschien zou stoppen na 1 of 2 albums. We konden ook helemaal niet inschatten of het veel succes zou hebben.
Charel: Ik had wel verwacht dat het succes zou hebben, maar voor hetzelfde geld loopt het niet en is het gedaan na één boek. We hadden ook maar een contract voor één album.
Marc: Ja, één of twee.
SI: Het was dus voor iedereen vanaf het begin duidelijk dat het een afgerond geheel ging zijn? Marc: Dat was wel hun idee, maar ze hadden er ook geen rekening mee gehouden dat het zo succesvol ging zijn. Het is gemakkelijk om te zeggen in het begin van we gaan er maar zes maken met het idee dat het vanaf album drie naar beneden gaat en met vier we al blij zijn dat we er vanaf zijn. En nu is dat natuurlijk andersom want nu heeft Amoras zoveel succes dat iedereen misschien wel wat spijt heeft dat het na 6 albums stopt. In het begin ging iedereen, wij ook, er vanuit dat we al blij mochten zijn als we 6 halen.
SI: Dus sowieso geen plannen voor nog meer albums. Marc: Nee.
SI: Hoe zit het dan met de rechten op die gerestylde personages? Marc: Alle rechten van Suske en Wiske zitten natuurlijk bij de Standaard en de erven.
SI: Als de uitgeverij nu beslist om er een andere tekenaar en scenarist albums te laten maken in jullie stijl, dan kan dat zonder jullie toestemming. Marc: Ja, dat zou kunnen maar ik denk niet dat ze dat zouden doen, wat dat is dan wel zelfmoord van een reeks. Lezers gaan dan ook vergelijken met de vorige albums..
Charel: En dat gaat nooit zo goed zijn (lacht).
Marc: Ja, voilà, ik denk dat je dat niet kan doen. De reacties van de mensen zouden heel raar zijn omdat iedereen het als verraad zou zien, denk ik. Dat wil echter niet zeggen dat je niks anders kan doen met die reeks, maar van Amoras kan geen deel 7 worden gemaakt.
SI: Zijn er nog andere stripfiguren die volgens jullie een make over verdienen?Marc: Ik denk dat je dat van alles en iedereen kan zeggen, maar zo werkt dat niet. Amoras is ook maar een geluk. Dat heeft te maken met: pikken de lezers dat op, kopen ze het en dan wordt dat een succes. Als je morgen zoiets met Jommeke zou doen, dat zou volgens mij niet gaan, maar stel je voor, met een fantastisch verhaal en een geweldige tekenaar. Dan kan het nog zijn dat de mensen het maar zozo vinden. Je kunt dat niet op voorhand zeggen.
Charel: Ik denk dat Amoras nu ook een maatstaf is geworden. Omdat dit zo’n groot publiek bereikt heeft, zal men andere probeersels hier ook tegen afwegen. Ook niet elk figuur leent zich daarvoor. Ik denk dat het bijvoorbeeld met Jommeke al moeilijker is.
Marc: Je kan wel met een heleboel stripfiguren iets anders doen. Je kan Nero anders tekenen, maar je kan hem niet ouder maken, en jonger maken zou ook belachelijk zijn. Dat is zoals Kleine Robbe of zoals van Lucky Luke een kindje maken. Dat is niet origineel, dat is flauwe zever. Maar je zou wel een Nero kunnen laten tekenen door Charel en verhalen van Van Hamme en iedereen zou misschien zeggen: das een hele toffe Nero.
Charel: Maar het moet natuurlijk wel origineel gebeuren.
http://www.bandgee.com/data/img/actualites/actu1-album-kid-lucky.jpgSI: Is het financieel gezien voor jullie ook niet moeilijk om met zo’n kaskraker te stoppen. Marc: Wij werken in een soort van loondienst. Dat is zoals met de gewone reeks. De mensen die de toestemming geven, zijn de mensen die er het meeste aan verdienen. Wij krijgen een vergoeding, maar die hangt niet af van de verkoop. In het begin hebben we daar ook niet over onderhandeld, omdat we dachten dat het maar een paar albums waren en die wilden we absoluut maken. Vandaag zouden we anders rond de tafel gaan zitten, maar toen wilden we dat gewoon graag doen. De erven zeggen ook: dat is van onze vader. Jullie mogen nu met die figuren werken en dat is een gunst. Ik bedoel dat niet cynisch, wij vinden dat ook een grote gunst dat wij dat mogen. Maar het is niet dat wij al naar Ferrari’s en Porsche’s zijn aan het rondzien.
SI: Wat brengt de toekomst dan nog buiten Amoras?Marc: We willen nog wel eens samenwerken, maar we weten nog niet hoe of wat.
Charel: Het is nu ook zo dat Amoras wel wat deuren heeft geopend. Er zijn al wat vragen geweest van uitgevers en ik denk dat het nu toch wel wat gemakkelijker ligt om een nieuw project voor te stellen. Ik heb trouwens al heel veel werk en moet nu al mensen inschakelen om twee albums van Amoras per jaar te maken met mijn andere zaken er nog bij. Misschien is het wel even goed dat het werk een beetje minder wordt want het werd toch wel erg veel.
SI: We zijn aan het einde gekomen, als jullie zelf nog iets kwijt willen, dan is het nu de moment. Charel: Ja, zeker Johan De Smet vermelden.
Marc: Zonder Johan was Amoras er niet geweest.
Charel: Het was misschien wel tijd dat er bij WPG zo eens een losgeslagen projectiel kwam die ook al eens een zotte beslissing durft te nemen. Het was allemaal een beetje een grijze bedoening aan het worden en Johan heeft daar toch verandering in gebracht. Er moest ook wel iets gebeuren, ze kunnen niet blijven teren op de lopende reeksen. Mensen als Hec Leemans, Merho en Willy Linthout worden al ouder en er moet nieuw bloed komen.
ps: rechtzettingSI: Marc heeft laten weten dat ze wel royalties ontvangen voor Amoras. Een stuk minder dan voor hun eigen, originele reeksen, maar dat betekent wel dat het grote succes ook voor hen meer inkomsten betekent. Zo is dat misverstand ook uit de wereld geholpen.
