De Palestijnse kwestie laat journalist-striptekenaar Joe Sacco niet los. Bijna vijftien jaar nadat hij zijn eerste journalistieke strip 'Onder Palestijnen' gepubliceerd heeft, duikt hij opnieuw de Gazastrook in.
Een reportage voor Harper's magazine wekte zijn nieuwsgierigheid voor een aantal vergeten incidenten uit 1956. Het was het jaar van de Suezcrisis/Zesdaagse oorlog. Frankrijk en Engeland waren niet echt opgezet met Nasser, de Egyptische president die het Suekanaal nationaliseerden. Hun belangen werden zwaar hierdoor geschaad, en beide landen wilden 'hun' kanaal terug. Geen betere bondgenoot in de regio dan Israël, dat al lang op een excuus zat te wachten om de Gazastrook te veroveren. Het wankele bestand tussen Israël en Egypte werd namelijk voortdurend door beide partijen geschonden. De Palestijnen, in theorie in toom gehouden door Egypte, stuurden namelijk voortdurend expedities op Israëlische bodem. Deze fedajien (guerillastrijders) stalen niet alleen vee, maar vermoordden ook geregeld Joodse kolonisten.
Maar Sacco is niet zo geïnteresseerd in de Grote Geschiedenis. Hij wil meer te weten komen over de kleine geschiedenis, wat de gewone Palestijn moest ervaren. In zijn eigen woorden, hij wil de voetnoten in de marge leren kennen.
Hij focust op twee incidenten in steden in de Gazastrook: (vermeende) massamoorden in Khan Yunus en Rafah. Israëlische soldaten zouden honderden mannen bijeengedreven en vermoord hebben. De incidenten lijken helemaal vergeten, weggevaagd uit de geschiedenis. Alleen een VN-verslag uit die tijd, dat gewag maakt van 111 doden in Rafah, vermeldt ze nog. Hij moet dus op zoek naar ooggetuigen.
En dat blijkt moeilijk. Ten eerste moet hij getuigen vinden. Gelukkig krijgt hij daarvoor plaatselijke hulp. Ten tweede stoot hij op het probleem van de betrouwbaarheid van het geheugen. Kan iemand zich nog exact een gebeurtenis, zelfs een traumatische, herinneren die 50 jaar geleden plaatsgevonden heeft? Voortdurend wordt hij geconfronteerd met andere versies van de feiten. Hoeveel doden zijn er precies gevallen? Waar zijn ze gedood? Hoe zijn ze gedood? Sommige getuigen halen zelfs de Suezcrisis van 1956 en de Jom Kippoer door elkaar. Toch komen vele verhalen in grote lijnen overeen. Er is dus wel degelijk een afgrijselijk incident gebeurd.
Sacco beschrijft aan de hand van de bijeengesprokkelde getuigenissen de gruwelijkheden. De tekenstijl die hij daarbij hanteert, staat weliswaar vrij ver van het zuivere realisme à la Vance of een Alex Ross, maar toch is het een stuk minder cartoonesk dan in bijvoorbeeld Notes from a defeatist of Onder Palestijnen. Het grotere realisme verhoogt nog het dramatische effect.
Terwijl Sacco zijn getuigenissen probeert te vergaren, vragen jongere Palestijnen hem voortdurend waarom hij zich met het verleden bezighoudt. Zijn hun problemen niet interessant genoeg? Zou hij hun situatie niet beter onder de aandacht brengen? De beschietingen door het Israëlische leger? De raketaanvallen door de onzichtbare helikopters 's nachts? De huizen die zomaar afgebroken worden in de buurt van de grens met Israël, een grens die nu afgezet is met een metershoge betonnen muur?
En daar komen we dan aan bij het meest schokkende van de strip: het feit dat er al zolang niets veranderd is. In 'Onder Palestijnen' kon je al zien wat een modderpoel Gaza wel niet was. Dat was vijftien jaar geleden. Gaza is nog steeds een modderpoel.
Ondaks de Oslo-akkoorden is hun situatie niets opgeschoten. Ze is sinds 1956 al niets meer opgeschoten, integendeel. Generatie op generatie geeft de haat voor de tegenstanders door. Is er nog een vredevolle oplossing mogelijk?
Met deze zowel mentaal als fysiek zwaarwichtige journalistieke strip deelt Sacco weer een mokerslag uit. Hopelijk gaat hij nog lang door met de mensen proberen een geweten te schoppen.
Geplaatst op 21/08/2011
Citeren
