Tijdens de schooltijd heeft elk Vlaams kind wel geleerd over
Van de vos Reynaerde (onze Nederlandse vrienden misschien niet?). Het epos over de schavuit behoort immers tot de canon van de Middelnederlandse literatuur. En laat dat epos nu net 750 (vermoedelijk toch) jaar geleden geschreven zijn. Reden genoeg om het in hernieuwde druk uit te brengen. Maar het is niet zomaar een nieuwe druk. Het betreft een compleet nieuwe vertaling van René Broens, vormgegeven door
Marc Legendre. Als u nog nooit van René Broens gehoord hebt, geen nood, hij is dan ook een nobele onbekende in de stripwereld. Over het verhaal zal ik niet uitwijden, dat is genoegzaam bekend/daar kunnen onze Nederlandse vrienden op Wikipedia voor terecht (schrappen wat niet van toepassing is).
Broens' nieuwe vertaling is gestoeld op een nieuw inzicht in het verhaal, namelijk dat Reynaert eigenlijk een antichrist is (niet dé Antichrist, maar in de zin dat hij net het tegenovergestelde doet wat in de Bijbel staat). Of de Reynaert-leek een verschil met eerdere vertalingen zal opmerken, is zeer de vraag. Wat die leek wel zal merken, is de wijze waarop de hertaling is opgesteld: het hele verhaal staat in
jambische viervoeters. Volledig in rijm, volgens een bepaald metrum dus. Waarom? Omdat Reynaert oorspronkelijk zo geschreven was, aldus Broens.
Het resultaat van zijn jarenlang labeur is... fabuleus. Zelf vertaler zijnde heb ik gesmuld van zijn wervelende combinatie van modern Nederlands, oud-Vlaams en strakke ritmiek. Al kan ik wel begrijpen dat het voor vele striplezers niet meteen hun kopje thee is. Ook de Nederlandse lezers zullen zich soms wel eens in de haren krabben bij woorden als: verbeuzelen, verkonden, een zij spek, geschaaf of te stekken hebben.
Daarbij komt nog de woordenschat die gebonden is aan de periode waarin Reynaert geschreven is: de 12e eeuw. De Kerk had alle macht, wat zich vertaalde in het tijdsgebruik van de bevolking: 'none, sext en priem', completen, getijde, ... Niet gemakkelijk allemaal, maar laat u er alstublieft niet door tegenhouden. De vertaling zuigt je werkelijk mee in het verhaal, dat gestuwd wordt door het metrum.
Marc Legendre slaat verder de ingeslagen weg van
Verder en
Finisterre in: weinig echte tekeningen en veel Photoshopbewerkingen. Met het 'antichrist-inzicht' in het achterhoofd, heeft hij zich laten inspireren door religieuze werken van oude en minder oude meesters. Een greep: Bruegel (
Val van Icarus,
De bruiloft),
Michelangelo,
Caravaggio,
El Greco. Feit is dat zijn aanpak werkt. Krachtige, veelal paginagrote beelden tonen Reynaert in al zijn verdorvenheid. Meestal zelfs heel expliciet. Toen ik op het jezuïetencollege over Reynaert moest leren, heeft men de fallussymboliek veeleer met de 'mantel der liefde' bedekt. Hier niet. Ook de rauwe beelden over hoe het de slachtoffers van Reynaert vergaat, laten niets aan de verbeelding over. De lappen vlees, de liters bloed, het vervult je soms met walging. U raadt het al, het is hoegenaamd geen 'Disney-Reynaert', gelukkig maar.
(Eén foutje heb ik wel ontdekt in zijn tekeningen: Tybeert (de kater) verliest zijn rechteroog, maar op plaat 66 is hij ineens zijn linkeroog kwijtgespeeld. Maar kom, dat is een detail.)
De combinatie van taal en beeld levert een strip op die het weergaloze verhaal van een afgrijselijk wrede Reynaert op een fantastische manier omzet. Kopen en genieten! Een tip: lees eerst het nawoord, dan kan je nog meer genieten van het verhaal.
